Το Ιερό της Ολυµπίας απλώνεται στους πρόποδες του λόφου του Κρονίου, ανάµεσα στον Αλφειό και τον παραπόταµό του Κλαδέο. Οι απαρχές της λατρείας στην Ολυµπία χάνονται στους αιώνες. Ενδείξεις που έχουµε στην περιοχή για την άσκηση λατρείας στην περιοχή προέρχονται από την µυκηναϊκή εποχή, κατά την οποία λατρευόταν ο Πέλοπας και η Ιπποδάµεια, ενώ ακόµη παλιότερα πρέπει να λατρεύονταν εδώ ο Κρόνος, η Ρέα, η Ειλείθυια, η Θέµιδα και ο Ιδαίος Ηρακλής. Στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., το Ιερό αποκτά την οριστική µορφή του, η οποία υφίσταται παρεµβάσεις και τροποποιήσεις κατά τα ελληνιστικά και ρωµαϊκά χρόνια.
Γυµνάσιο: Ορθογώνιο κτίσµα µε εσωτερική αυλή και στοές στις τέσσερις πλευρές. Κτίσθηκε τον 2ο αι. π.Χ. και λόγω του µεγέθους του κτίσµατος, εδώ λάµβαναν χώρα οι προπονήσεις των αθλητών σε αγωνίσµατα που απαιτούσαν χώρο, όπως το ακόντιο, ο δρόµος και ο δίσκος.
Παλαίστρα: Τον 3ο αι. π.Χ. οικοδοµείται για τις ανάγκες προπόνησης των αθλητών στην πάλη, το άλµα και την πυγµή. Τετράγωνο κτίσµα µε εσωτερική αυλή, διέθετε δωµάτια για αποδυτήρια, λουτρά, ελαιοθέσιον, κονιστήριο κ.α.
Θεηκολεών: Βόρεια του εργαστηρίου κτίζεται ο Θεηκολεών, που χρησίµευε για την διαµονή των θεηκόλων, ιερέων της Ολυµπίας. Στα ρωµαϊκά χρόνια δέχεται την προσθήκη αυλής και περιστυλίου.
Ηρώον: Κυκλικό κτίσµα, δυτικά του Θεηκολεώνα, µε βωµό αφιερωµένο σε άγνωστο ήρωα
Εργαστήριο του Φειδία: Βρίσκεται δυτικά του ναού και χτίστηκε ειδικά για τις ανάγκες της κατασκευής του αγάλµατος. Είναι ορθογώνιο µακρόστενο κτήριο µε δύο εσωτερικές κιονοστοιχίες. Από το χώρο του σώζονται εργαλεία και πήλινες µήτρες. Με την εγκατάσταση χριστιανικού οικισµού στην Ολυµπία, το εργαστήριο διαµορφώνεται σε χριστιανική βασιλική, τον 5ο αι µ.Χ.
Λουτρά – Θέρµες: Τον 5ο αι π.Χ. κτίζονται κοντά στον Κλαδέο Λουτρά, τα οποία το 100 π.Χ. εφοδιάζονται µε υπόκαυστα. Κοντά σ’ αυτά κτίζονται οι Δυτικές Θέρµες. Τα δάπεδά τους διακοσµούνται µε υπέροχα ψηφιδωτά.
Λεωνιδαίο: Ο αρχιτέκτων Λεωνίδας από τη Νάξο δωρίζει το 330 π.Χ. το κτίσµα αυτό, το οποίο διέθετε δωµάτια και στις τέσσερις πλευρές, τα οποία έβλεπαν σε εσωτερική περίστυλη αυλή και προορίζονταν για τη φιλοξενία επισήµων και επισκεπτών. Στα ρωµαϊκά χρόνια έγινε η κατοικία των Ρωµαίων αξιωµατούχων.
Ρωµαϊκά Λουτρά: Είναι τα λουτρά νότια του ναού του Διός και οι ΝΔ Θέρµες του Λεωνιδαίου. Τα δάπεδά τους κοσµούσαν ψηφιδωτά.
Βουλευτήριο: Άρχισε να κτίζεται τον 6ο αι και αποπερατώθηκε τον 4ο αι π. Χ., για να στεγάσει την έδρα της Ολυµπιακής Βουλής. Ορθογώνιο κτίσµα, µε αψιδωτή την µία πλευρά. Τον 5ο αι. συµπληρώνεται µε ένα δεύτερο, όµοιο προς το πρώτο, κτίσµα και συνδέεται µ’ αυτό µε ένα τετράγωνο κτίσµα και µία ιωνική στοά ανατολικά. Εκεί βρισκόταν το άγαλµα και ο βωµός του Ορκίου Διός.
Ναός του Διός: Τον 5ο αι. ανεγείρεται στο κέντρο της Άλτης ο γιγάντιος ναός του Δία (470-456 π.Χ.). Έργο του Λίβωνα, θεωρείται ο «κανών» της δωρικής ναοδοµίας. Δωρικός, περίπτερος ναός, µε έξι κίονες στις στενές πλευρές και δέκα τρεις στις µακρές. Η ανατολική εναέτια σύνθεση παρίστανε τον αγώνα αρµατοδροµίας Οινοµάου και Πέλοπα και η δυτική τη σύγκρουση Λαπιθών και Κενταύρων. Οι µετόπες είχαν ως θέµα τους άθλους του Ηρακλή. Ο σηκός φιλοξενούσε το περίφηµο χρυσελεφάντινο άγαλµα του Δία, έργο του Φειδία, ύψους 12 µ. περίπου. Ο Δίας καθόταν σε µαρµάρινο θρόνο, πάνω στον οποίο σκαλίζονται µυθολογικές παραστάσεις και φέρει στο κεφάλι κλαδί ελιάς. Στο δεξί χέρι κρατά µία Νίκη και στο αριστερό σκήπτρο µε αετό. Με το κλείσιµο του Ιερού, το άγαλµα µεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και καταστράφηκε ολοσχερώς στη µεγάλη πυρκαγιά του Ιπποδρόµου, το 475 µ.Χ. Μία επίχρυση Νίκη, έργο του Παιωνίου, τοποθετείται ως κεντρικό ακρωτήριο του ναού κι εκατέρωθεν αυτής στήνονται δύο επίχρυσοι λέβητες, ως πλάγια ακρωτήρια.
Στοά της Ηχούς ή Επτάηχος: κτίζεται λίγο µετά το 350 π.Χ., κατά µήκος της ανατολικής πλευράς της Άλτης, χωρίζοντάς τη από το Στάδιο. Η ευθυντηρία και οι βαθµίδες είναι µαρµάρινες. Ονοµαζόταν και ποικίλη στοά, επειδή το εσωτερικό της κοσµούσαν ζωγραφικοί πίνακες. Είχε δύο κιονοστοιχίες , την εξωτερική δωρικού ρυθµού και την εσωτερική, ίσως κορινθιακού.
Κρύπτη: Μνηµειακή είσοδος του Σταδίου, του 3 ου αι. π. Χ. Πρόκειται για στενό αψιδωτό διάδροµο, µε πύλη µε κορινθιακούς κίονες.
Στάδιο: Το στάδιο που επισκέπτεται σήµερα κανείς είναι το τρίτο κατά σειρά και χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Το αρχαϊκό Στάδιο (Στάδιο Ι) εκτεινόταν κατά µήκος του εξώστη των
Θησαυρών, απλό, χωρίς κανονικά πρανή. Στα τέλη του 6ου αι π.Χ. µετατοπίζεται ανατολικότερα και διαµορφώνονται τα πρανή (Στάδιο ΙΙ). Στα µέσα του 5ου αι. π.Χ. το στάδιο µετατοπίζεται ακόµη ανατολικότερα (Στάδιο ΙΙΙ). Τον 4ο αι. π.Χ. χτίζεται η Στοά της Ηχούς, η οποία διαχωρίζει πλέον οριστικά το Στάδιο από το Ιερό. Δεν απέκτησε ποτέ λίθινα καθίσµατα, παρά µόνο για λίγα τιµώµενα πρόσωπα, καθώς και την λίθινη εξέδρα των Ελλανοδικών.
Ιππόδροµος: Δεν έχει ανασκαφεί και πιθανώς ένα τµήµα του να έχει παρασυρθεί από τα νερά του Αλφειού. Ο «δρόµος» ήταν ελλειψοειδής και πρέπει να είχε µήκος 600 µ. και πλάτος 200 µ.
Ζάνες: Κατά µήκος του αναληµµατικού τοίχου του ανδήρου των Θησαυρών υπάρχει σειρά από 16 βάσεις χάλκινων αγαλµάτων, αφιερωµένων στο Δία, οι Ζάνες (πληθυντικός της λέξης «Ζευς»). Ήταν κατασκευασµένα από χρήµατα, συγκεντρωµένα από πρόστιµα που επιβάλλονταν στις πόλεις ή τους αθλητές, που είχαν παραβεί τους κανόνες των Αγώνων.
Μητρώο: Δωρικός περίπτερος ναός, αφιερωµένος στην Κυβέλη, κτισµένος µπροστά στον εξώστη των Θησαυρών, δωρικός, περίπτερος, την εποχή του Αυγούστου χρησιµοποιήθηκε για τη λατρεία Ρωµαίων αυτοκρατόρων.
Θησαυροί: Στα νότια πρανή του Κρονίου, µπροστά σε ένα κρηπίδωµα από πωρόλιθο, το οποίο συγκρατούσε τα χώµατα του λόφου, ήταν κτισµένοι οι θησαυροί, µικρά ναόσχηµα οικοδοµήµατα, αφιερώµατα ελληνικών πόλεων και αποικιών στην Ολυµπία. Ο Παυσανίας αναφέρει την ύπαρξη δέκα θησαυρών, όµως τα ερείπια υποδηλώνουν την ύπαρξη δώδεκα, εκ των οποίων οι πέντε ταυτίζονται µε βεβαιότητα µε αυτούς των Σικυωνίων, των Σελινουντίων, των Μεταποντίων, των Μεγαρέων και των Γελώων.
Νυµφαίο: Υδραγωγείο ηµικυκλικού σχήµατος, το οποίο στα δύο άκρα του είχε δύο κυκλικούς µικρούς ναούς. Η τοιχοποιία, πιθανότατα διώροφη, είχε επενδυθεί µε πολύχρωµα µάρµαρα. Μέσα στις κόγχες που διαµορφώνονταν ήταν τοποθετηµένοι ανδριάντες ρωµαϊκών οίκων. Το νερό της πηγής κατέληγε σε δύο δεξαµενές, µία υψηλότερη ηµικυκλική και µία χαµηλότερη
ορθογώνια και από εκεί διοχετευόταν µε ένα δίκτυο αγωγών στο Ιερό.
Προϊστορικό κτήριο: Σώζεται η θεµελίωση µεσοελλαδικού αψιδωτού κτηρίου (2000-1600 π.Χ.).
Ηραίο: Ναός δωρικού ρυθµού µε 6 κίονες στις στενές και 16 στις µακρές πλευρές. Κτίστηκε τον 7 αι. π.Χ. και φιλοξενούσε τα αγάλµατα του Δία και της Ήρας, καθισµένα σε θρόνο. Οι κίονές του, αρχικά ξύλινοι, αντικαταστάθηκαν στο πέρασµα των αιώνων µε λίθινους, προσφέροντάς µας έτσι πολύτιµες πληροφορίες για την εξέλιξη του ρυθµού στον χρόνο. Εκεί βρισκόταν και το περίφηµο άγαλµα του Ερµή, που κρατά το µικρό Διόνυσο, έργο του Πραξιτέλη. Την κορυφή των αετωµάτων επέστεφε πήλινο δισκοειδές ακρωτήριο.
Βωµός της Ήρας: Βρίσκεται µπροστά στο ναό της Ήρας.
Βωµός του Δία: Διαµορφώθηκε από την τέφρα των θυσιών και της εστίας του Πρυτανείου, ΝΑ του ναού της Ήρας. Καταστράφηκε από τις βροχές µετά την διακοπή της λειτουργίας του Ιερού.
Πελόπιο: Κενοτάφιο αφιερωµένο στον Πέλοπα. Πρόκειται για γήλοφο που δηµιουργήθηκε κατά τη µυκηναϊκή εποχή, αρχικά µε κυκλοτερή περίβολο, ο οποίος αργότερα αντικαταστάθηκε τον 5ο αι. µε άλλον, µνηµειακότερο.
Φιλιππείο: Κυκλικό περίπτερο κτίσµα. Η οικοδόµησή του άρχισε από τον Φίλιππο Β’, µετά τη µάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και τελείωσε από το Μέγα Αλέξανδρο. Περιβαλλόταν από ιωνική κιονοστοιχία. Στο εσωτερικό του υπήρχαν χρυσελεφάντινα αγάλµατα της µακεδονικής δυναστείας, έργα του φηµισµένου γλύπτη Λεωχάρους.
Πρυτανείο: Τετράγωνο κτήριο, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε στον 5ο αι π.Χ., µε διάφορες οικοδοµικές φάσεις στη συνέχεια. Αποτελούσε την έδρα τον Πρυτάνεων. Εκεί υπήρχε ιερή εστία µε το άσβεστο πυρ. Στη βόρεια πλευρά του γινόταν η σίτιση πρυτάνεων και Ολυµπιονικών κατά την διάρκεια των αγώνων.